Zapraszamy na wystawę „Świat obok nas. Obrzędowość doroczna w województwie śląskim”, w fotografii Roberta Garstki. Wystawa współorganizowana z Regionalnym Ośrodkiem Kultury w Katowicach czynna do 30 marca br. Do obejrzenia w Galerii „Magnez” Muzeum w Przeworsku.
Robert Garstka dokumentuje zabytki i przyrodę. Jego pasją stało się fotografowanie człowieka w kontekście obrzędu, zwyczaju. Jest fotografem z zacięciem etnograficznym, z pasją przemierzającym wsie i miasteczka śląskie w poszukiwaniu żywych i autentycznych tradycji, zwyczajów i obrzędów. Owocem jego kilkuletniej pracy dokumentacyjnej i badawczej jest wystawa oraz towarzyszący jej ponad dwustustronicowy album.
Pierwsze zdjęcie na wystawie to śląska Barbórka, następnie Mikołaje z Istebnej i z Łąki, dalej grupy kolędnicze: Szlachcice, Dziady noworoczne, Jukace i Trzej Królowie. Bardzo bogata jest śląska obrzędowość związana z zapustami: combry i wodzenie niedźwiedzia, zapewniające szczęście i dostatek, którym towarzyszą zawsze tańce na urodzaj, praktykowane nadal w wielu śląskich wsiach. W cykl obrzędów wiosennych, wciąż żywotnych na Śląsku wpisują się: chodzenie z Marzanną i goikiem. Zaś w Wielkim Tygodniu praktykuje się szereg zwyczajów związanych z rytualnym hałasem oraz obrzędy związane z ogniem (palenie „fakli” w Stanicy w okolicy Rybnika, palenie „judosza” w Skoczowie) i wodą (poranne obmywanie się w Wielki Pątek). Wielkanoc to m.in. turki - zamaskowani, pogańscy żołnierze Bożego Grobu padający na ziemię przed Zmartwychwstałym oraz Śmiergustnicy - kawalerowie przebrani i zamaskowani, oblewający panny i czyniący rozmaite despekty. Lato na Śląsku to czas pielgrzymek i procesji, ale także okres praktykowania zwyczajów o rodowodzie pogańskim, w których używa się drzew i kwiatów oraz ognia: 1 maja i na koniec czerwca stawia się „moja” - umajoną jodełkę lub świerka, na Zielone Święta pali się ogniska, na św. Wawrzyńca (10 sierpnia) - pali się tzw. hudy.
Wystawa fotograficzna Roberta Garstki z Regionalnego Ośrodka Kultury w Katowicach wzbogacona będzie fotografiami i eksponatami obrazującymi współczesną obrzędowość doroczną w okolicach Przeworska. Takie zestawienie i porównanie, pozwoli na próbę przedstawienia wspólnych źródeł i treści polskich obrzędów. Wystawie towarzyszą lekcje muzealne.
Katarzyna Ignas

1. Noworoczne dziady żywieckie, zw. „Wyrwicisy” z Cisca.
2. W Bieruniu Starym k. Tychów, obchodzony jest uroczyście odpust parafialny ku czci św. Walentego. Wierni modlą się przed obrazem Świętego, obchodzą wokół ołtarz na kolanach i całują wystawione relikwie. Po nabożeństwie, mieszkańcy udają się na liczne odpustowe stragany, by nabyć zabawki i słodycze. Serce piernikowe z napisem: „JO CI PRZAJA” po śląsku, czyli „JA CIĘ KOCHAM”.
3. Parafia śś. Jana i Pawła Męczenników w Katowicach - Dębie. W dniu św. Błażeja, w trakcie mszy, kapłan udziela błogosławieństwa przykładając do szyi wiernych dwie skrzyżowane świece, zwane "błażejkami", wypowiadając modlitwę: "Za wstawiennictwem św. Błażeja niech cię Pan strzeże przed chorobami gardła i wszelkim złem.” Według ludowych wierzeń święty Błażej jest opiekunem osób chorych na gardło.