Zgodnie z legendą Walenty z wykształcenia był lekarzem, z powołania duchownym. Żył w III wieku w Cesarstwie rzymskim za panowania Klaudiusza II Gockiego.

Cesarz ten za namową swoich doradców zabronił młodym mężczyznom wchodzić w związki małżeńskie w wieku od 18 do 37 lat. Uważał on, że najlepszymi żołnierzami są legioniści niemający rodzin. Zakaz ten złamał biskup Walenty i błogosławił śluby młodych legionistów. Został za to wtrącony do więzienia, gdzie zakochał się w niewidomej córce swojego strażnika. Legenda mówi, że jego narzeczona pod wpływem tej miłości odzyskała wzrok. Gdy o tym dowiedział się cesarz, kazał zabić Walentego. W przeddzień egzekucji Walenty napisał list do swojej ukochanej, który podpisał: „Od Twojego Walentego”. Egzekucję wykonano 14 lutego 269 r.

W cesarstwie rzymskim dzień 14 lutego (idy lutowe) były bardzo ważnym świętem w pogańskim kalendarzu, oddawano wtedy szczególną cześć bogini Junonie, Lupercusowi i lubieżnemu Faunowi. W czasie trwania lupercaliów imiona młodych kobiet wkładano do skrzynek, spośród których mężczyźni losowali imię tej, która zostawała ich nałożnicą aż do 14 lutego następnego roku. W III wieku po Chrystusie gnostycka sekta Walentynian próbowała kontynuować ducha lupercaliów, udzielając 14 lutego tzw. sakramentu kopulacji. W 496 r. papież Gelazy I zniósł Luperkalia, zastępując je dniem św. Walentego.

Św. Walenty to patron Archidiecezji przemyskiej, podróżnych, małżeństw, narzeczonych, chorych na epilepsję i psychicznie. Wzywany w obronie przed atakami epilepsji, omdleniami, dżumą. W wielu mazowieckich wsiach obowiązywał zakaz szycia w wigilię św. Walentego, wierzono bowiem że ukłucie się igłą sprowadzało na szyjącego nieuleczalną padaczkę.
Na zdjęciu (WikiCom) relikwiarz z czaszką św. Walentego w kościele Santa Maria in Cosmedin w Rzymie.