Czynna do końca marca br. wystawa „W chacie i w zagrodzie” – ekspozycja w Muzeum Narodowym Ziemi Przemyskiej (Nowy Gmach) - ma na celu pokazanie już prawie nieistniejącego wnętrza polskiego domu wiejskiego z terenu i okolic Przemyśla. Poczynając od drugiej połowy XX wieku, szczególnie po II wojnie światowej – zwłaszcza w latach 50. i 60. w życiu wiejskim nastąpiły szybkie zmiany.

Z powstaniem państwowych gospodarstw rolniczych (PGR) tradycyjna kultura i życie wiejskie poszły w zapomnienie. Istniejące jeszcze w latach powojennych widoki wsi znikły. Nie ma już kobiet noszących wodę ze studni z żurawiem, wozy drabiniaste prawie przestały jeździć po wiejskich drogach, nie ma drewnianych dziecięcych kołysek, nie ma też – bo nie są „modne” – wyszywanych obrusów czy poszewek na poduszki. Dziś wiele ludzi nie pamięta sprzętu używanego w wiejskich domach, nie wie, do czego służyły narzędzia do produkcji żywności. Nowoczesność i rozwój techniki wkroczyły również na wieś powodując bezpowrotne odejście tej kultury. Zamierzeniem wystawy jest więc pokazanie chociaż namiastki nieistniejącego już przeszłego świata.

Tytuł wystawy „W chacie i w zagrodzie” z góry wyznacza kryterium doboru eksponatów. Uwaga zatem zostanie zwrócona przede wszystkim na wyposażenie domu wiejskiego i przestrzeń wokół niego. Zgromadzony w zbiorach sprzęt z terenu pozwolił odtworzyć w pewnym zakresie wnętrze chałupy i zagrody. Meble (łóżko, krzesła, taborety, bambetel, stół, skrzynie), narzędzia (grabie, łopatki, szufelki), wyroby rzemiosła ludowego (bednarstwa, garncarstwa, wikliniarstwa, tkactwa, stolarstwa), również ubrania (koszule, zapaski, płótnianki), tkaniny (obrusy, ręczniki, narzuty, poszewki, kilimy), rzeźby (figury świętych), ozdoby domu i drobny sprzęt kuchenny (łyżniki, łyżki, maszynki do mielenia żarna i mięsa), ceramika użytkowa (dzbany, talerze, garnki, naczynia zasobowe), zabawki pomogą zobrazować przeszłą epokę.
Nieodłączną częścią kultury wiejskiej jest sfera duchowa i nie została ona pominięta. Obiekty sztuki i plastyki obrzędowej z terenu i okolic Przemyśla - malarstwo ludowe, rzeźby świętych, „pająki” (rodzaj ozdoby izby) – odzwierciedlające odczucia wewnętrzne mieszkańców – również zostaną pokazane. Uzupełnieniem są fotografie archiwalne dokumentujące życie wiejskie okolic Przemyśla po II drugiej wojnie światowej – w formie powiększonych odbitek.

Specyfikę kulturową terenu Przemyśla określają procesy w dużej mierze historyczne, etniczne i religijne, które wyróżniają te ziemie od sąsiednich. Nie można zapomnieć o ścieraniu się na tych terenach wpływów różnych narodowo-religijnych, to tutaj stykały ze sobą elementy kultury polskiej, ruskiej, żydowskiej…. Ślady tych nacji nie raz widać w haftach koszul, obiektach kultu religijnego czy sposobie ozdobienia drewnianych przedmiotów codziennego użytku.

Czasy się zmieniły, „życie wiejskie” po II wojnie światowej przeszło metamorfozę. Różnice w stylu życia, sposobie bycia i urządzeniu wnętrza domu wiejskiego i miejskiego są obecnie minimalne. Coraz bardziej nowoczesność i rozwój techniki wkraczają także do chat wiejskich. Jednak obserwuje się i odwrotne zjawisko. Być może z podświadomej tęsknoty za przeszłością coraz bardziej cieszą się zainteresowaniem motywy „etno”. Może warto więc i trzeba o tamtych czasach pamiętać i dokumentować je – także za pośrednictwem takich jak nasza wystaw.

Nalan Sarkady

Źródło: muzeum.przemysl.pl